نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی برنامه درسی دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار دانشگاه تربیت مدرس

4 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به کارگیری رویکرد معیوب در ارزشیابی تربیت دینی میتواند به صدمه ای جبرانناپذیر بر پیکرة تربیت
دینی و انحراف جدی آن از اهداف قصد شده منجر شود. مسئله اساسی این پژوهش آن است که
رویکرد ارزشیابی نتیجهمحور رایج در تربیت دینی، با نظر به آیات قرآن مجید و دلایل عقلی تا چه حد
درست است وچه جایگزینی برای آن وجود دارد. در این پژوهش علاوه بر استدلال های عقلی برگرفته
از متون مرتبط، برخی آیات قرآن مجید به عنوان سند متقن و اصیل اسلام با روش تحلیل محتوای کیفی
دستهبندی و واکاوی شد. چهار دسته از آیات قرآن کریم و برخی دلایل عقلی، نشان میدهند که به طور
کلی و بدون در نظر گرفتن موارد خاص، ارزشیابی نتیجهمحور از تربیت دینی با روح دین و هدف از
تربیت دینی ناسازگار است . نتیجه آنکه ارزشیابی در نظام تربیت دینی باید از سنجش نتایج
(نتیجهمحوری) به سمت ارزیابی فرایندها (فرآیندمحوری) معطوف گردد. ارزشیابی فرایندمحور نیز به
معنی بررسی و مراقبت از سلامت حرکت فرایند یاددهی یادگیری در مسیر صحیح تربیت دینی و نه
بررسی فرایند نیل به نتیجه قصد شده درنظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

باقری، خسرو، (1380). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، انتشارات مدرسه، جلد اول.
باقری، خسرو (1381). الگویی برای پژوهش در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی بر اساس دیدگاه هرمنوتیک،فصلنامه نوآوری­های آموزشی، شماره 1، سال اول: 58 – 39.
باقری، خسرو، (1385).ارزشیابی آموخته‌ها از منظر معرفت شناسی دانش صریح و دانش ضمنی قلمرویی نوین در فلسفه برنامه درسی، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، شماره 2، سال اول: 23 - 1.
تفسیر المیزان، جلد 5: 237
تفسیر نمونه، جلد 2: 348
حصاربانی، زهرا، (1385).ارزشیابی توصیفی بستری برای پرورش خلاقیت، نشریه پیوند، انجمن اولیا و مربیان ایران.  شماره، 320: 24 – 16.
دادستان، پریرخ (1375)، اضطراب امتحان، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش.
دبیر خانه شورای عالی آموزش و پرورش(1390)، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی
سجادی، مهدی، (1384)،تبیین و ارزیابی رویکرد عقلانی به تربیت دینی (قابلیتها و کاستیها).فصلنامه نوآوریهای آموزشی،سال، 4، شماره، 11: 55 - 35.
سعیدی رضوانی، محمود (1379)، تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه و ارائه راهبرد برای استفاده از این برنامه در آموزش اثربخشی دینی، رساله دکتری  رشته برنامه­ریز­درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تربیت معلم.
طالبی، سکینه، (1385)،ارزشیابی آموزشی، هستها و بایدها، نشریه استاندارد.
عشایری، حسن (1378)، آموزش باید فرایند مدار باشد، گفتگو با دکتر حسن عشایری، نشریه رشد آموزش ابتدایی 15
کریمی، عبدالعظیم، (1379)،تربیت هادی در برابر تربیت عایق، کتاب تربیت اسلامی،مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علی (علیه­السلام)، انتشارات مرکز مطالعات اسلامی.
مجمع‌البیان، جلد 1: 421
فردانش، هاشم (1385) روش‌های تدریس پیشرفته، انتشاراتکویر.
معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی (1376)، مجله تازه‌های اندیشه، شماره 6، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: 23
مهرمحمدی، محمود، صمدی، پروین (1382)، بازنگری در الگوی آموزش دینی جوانان و نوجوانان در دوره تحصیلی متوسطه، فصلنامه نوآوریهای آموزشی،سال، 2،. شماره، 3: 34 – 9.
Black,P. &William, D. (1998).Inside the black box: raising standards through classroom assessment, London, school of education, Kings College.
Burwood, S, (2009).tacit knowledge and public accounts,journal of philosophy of education.Volume 37, Issue 3: 377 – 391.

Demott,Nancy&Blank,Jerome.L (1998).evaluation in adult religious education, Religious Education: The official journal of the Religious Education Association,Volume 93, Issue 4:477 – 490.

Dewey, j.(1910) how we think, Boston: D.C heat and Co.

Fancourt, Nigel (2005).Challenges for self‐assessment in religious education, BritishJournal of Religious Education, vol27, no2: 115-125.

Gardner.P (1993).Uncertainly,teaching and personal autonomy:An inquiry into pedagogic dualism. Cambridge journal of education.no23.
Quan&Curriculum Authority, (QCA) (2009) ,Non curriculum guidance on qualification sand, London.
Hess, Mary (2000).Editorial, “Curriculum and evaluation in religious education,Religious education, vol.95.no, 2: 117 – 118.
Pinar, William F. Reynolds, William M. Slattery, Patrick & Taubman, Peter M (1996). Understanding Curriculum: An Introduction to the Study of Historical and Contemporary Curriculum Discourses. New York:  Peter Lang Publishing, Inc.
School Curriculum and Assessment Authority (SCAA). (1994), Model Syllabuses for Religious Education, London.