نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات برنامه درسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.

2 استاد گروه برنامه ریزی درسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

3 استادیار گروه برنامه ریزی درسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

چکیده

هدف‌ از پژوهش حاضر تبیین ‌رویکرد‌ پژوهش‌‌‌محوری ‌در آموزش جهت استخراج مؤلفه‌های ‌آن و تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی (سوم تا ششم) در سال تحصیلی 96-1395 بود که به روش کیفی و کمی در دو فاز انجام شد. ابتدا در فاز اول به بررسی مبانی نظری مشتمل بر مرور ادبیات پژوهش، دیدگاه‌های اندیشمندان این حوزه و پیشینه تجربی پژوهش و در فاز دوم به تحلیل کتب مطالعات اجتماعی پرداخته شده است. در فاز اول ابزار گردآوری داده‌ها کاربرگ‌های تحلیل محتوا برای استخراج مؤلفه‌های مبانی نظری و در فاز دوم تحلیل محتوای (پدیده در متن) کمی برای تحلیل کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بر اساس مؤلفه‌های استخراجی فاز اول است. نتایج پژوهش در فاز اول نشان داد مؤلفه‌های استخراجی شامل تفکر انتقادی، حل مسئله، مسئولیت‌پذیری، مشارکت و تشریک‌مساعی، تفکر خلاق، فراشناخت، خود‌تنظیمی، پرسشگری، سعه‌ی صدر، انعطاف‌پذیری، استدلال، کنجکاوی، مهارت‌های ارتباطی، تعاون و همکاری است و در فاز دوم، در کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم درمجموع 36 مورد، پایه چهارم 37 مورد، پایه پنجم 27 مورد و پایه ششم 54 مورد مؤلفه‌های پژوهش محوری را دارند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که کتب مذکور بر اساس رویکرد پژوهش آن‌طور که بایدوشاید به این امر نپرداخته‌اند و پیشنهاد می‌گردد تجدیدنظر اساسی در تدوین محتوای کتاب‌های مذکور صورت گیرد تا زمینه پرورش تفکر پژوهشی و استفاده از رویکرد نوین پژوهش محوری در آموزش پرورش دوره ابتدایی فراهم گردد.

کلیدواژه‌ها

اسفیجانی، اعظم؛ زمانی، بی‌بی عشرت و نصرآبادی، حسنعلی. (1387). مقایسه‌ی کتاب‌های درسی علوم ابتدایی ایران ازنظر میزان توجه به مهارت‌های گوناگون در فرایند پژوهش با آمریکا و انگلستان. فصلنامه‌ی مطالعات برنامه درسی، 2(8)، 132-155.
حسینی، مهدی. (1395). تحلیل محتوای اسناد بالادستی و کتاب‌های دوره ابتدایی از جهت توجه به تفکر علمی (پژوهشی). چهاردهمین همایش ملی انجمن مطالعات برنامه درسی با موضع فرهنگ و برنامه درسی.
حیاتی، علی؛ حیدری، رقیه و حسنلو، نرگس. (1394). تأملی بر رویکرد پژوهش محوری در فرایند آموزش با تأکید بر نظریه‌ی ساختگرایی. دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، www. Civilica.com
شیخ‌الاسلامی، علی. (1395). آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی بر خود نظم دهی دانش‌آموزان دورة متوسطۀ دوم. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 35، 150-162.
صادقی، مجید و مشتاقی، سعید. (1394). ضرورت تحلیل محتوای کتاب‌های درسی در دوره ابتدایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول. اولین کنگره علمی پژوهشی سراسری توسعه و ترویج علوم تربیتی وروان‌شناسی، جامعه‌شناسی و علوم فرهنگی اجتماعی ایران، تهران، انجمن علمی توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.  https://www.civilica.com/Paper-EPCONF01-EPCONF01_378.html
صمدی، پروین و مهماندوست، زهرا. (1390). رویکرد پژوهش محور در کتاب سال اول دره متوسطه و مقایسه آن با اهداف کتب موردنظر. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 5(20)، 80-115.
فیض‌آبادی، نرگس و خاتون اویسی، نرجس. (1395). تأثیر الگوی طراحی آموزشی تلفیقی مبتنی بر اصول سازنده گرایانه بر میزان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس زیست‌شناسی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 35، 188-192.
مهماندوست قمصری، زهرا. (1390). رویکردپژوهشمحوردرکتاب‌هایسالاولدورهمتوسطهومقایسه آنبااهدافآموزشیکتبموردنظر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
B. Flick & N. G. (2004). Lederman (Eds.), Scientific inquiry and nature of science: Implications for teaching, learning, and teacher education (pp. 301-317).
Barrow, L. H. (2006). A brief history of inquiry: From Dewey to standards. Journal of Science Teacher Education17(3), 265-278.
Bell, T., Urhahne, D., Schanze, S. & Ploetzner, R. (2010). Collaborative inquiry learning: Models, tools, and challenges. International Journal of Science Education, 3(1), 349–377.
Berry, C. A. (1992). Pervious Learning Experiences Strategy Beliefs and task Definition in self Regulated Foreign Language Learning Contemporary. Educational Psychology 18(1), 318-366.
Bruner, J. S. (1966a). On knowing: Essays for the left hand. New York, NY: Atheneum.
Charles, J. (2015). Lesson Study – Could it work for you? In J. Novotna & H. Moraová (Eds.), Symposium on elementary mathematics teaching (pp. 269- 270). Prague: Charles University Education Faculty.
Corliss, S. (2006). The effects of reflective prompts and collaborative learning in hypermedia problem-based learning environments on problem solving and metacognitive skills [electronic resource]. Doctoral dissertation, The University of Texas at Austin. Available electronically from http://hdl.handle.net/ 2152/1040.
Dowden Bradley, H. (2017). Logical Reasoning. Philosophy Department California State University Sacramento Sacramento, CA 95819 USA.
Ennis, R. H. (1993). Critical thinking assessment. Theory into practice32(3), 179-186.
Ennis, R. H. (2002). An outline of goals for a critical thinking curriculum and its assessment available at:http://faculty. Ed. Uiuc.edu/rhennis.
Goossen, L. H. (2002). Classroom questioning strategies as indicators of inquiry based science instruction, A Dissertation Submitted to the Faculty of The Graduate College in partial fulfillment of the requirements for die Degree of Doctor of Philosophy Department of Science Studies.
Hawkins, K. (2008). The impact of a metacognitive reflection component in a in a problem based learning, Submitted to the Office of Graduate Studies of Texas A&M University in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy.
Hedges, L. V., Shymansky, J. A. & Woodworm, G. (1990). A reassessment of the effects of inquiry-based science curricula of the 60s on student performance. Journal of Research in Science Teaching, 20, 127-144.
Huitt, W. (1999). Constructivism. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. Retrieved June 1 2007 from http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/cogsys/construct.html.Inquiry-based Learning. Canada: Learning Resources Center.
Jamall, S. (2010). Constructivism in education. Retrieved from www.schuitema.co. za/blog/?p=2011.
Katarina, K. & Mária, O. (2011). Inquiry based cience education in continul professional devel opment program of in- service teachers.
Kathleen, K. & Charles, V. (2015). Engaging primary students through inquiry-based learning, https://englishagenda.britishcouncil.org.
Kathleen, M. (2015). Learning Together Through Inquiry. Portland, Maine: Stenhouse Publishers.
Ladson-Billings, G. (1995). Reading between the lines and beyond the pages: A culturally relevant approach to literacy teaching. Theory Into Practice, 31(4), 312-320.
Liang, L. L., & Richardson, G. M. (2009). Enhancing prospective teachers’ science teaching efficacy beliefs through scaffolded, student-directed inquiry. Journal of Elementary Science Education, 21, 51-66.
Carpineti, M., & Giliberti, M. (2013). Local culture and IBSE strengths and challenges & bibliography mapping complete. Project number 321403 TEMI FP7-Science-in-Society- 2012-1.
Hepworth, M., & Walton, G. (2009). Teaching information literacy for inquiry-based learning. Elsevier.
Ion, G., Iucu, R., & Palacio-Vieira, J. (2000). Research-Based Teaching and Learning in Higher Education: The Perspective of Postgraduate Students, Centre for Development and Innovation in Higher Education,
Moll, L. C., & Greenberg, J. B. (2010). Creating zones of possibilities: Combining social contexts for instruction. In L. C. Moll (Ed.), Vygotsky and education. New York: Cambridge University Press.
Ngeow, K., & Kong, Y. S. (2001). Learning To Learn: Preparing Teachers and Students for Problem-Based Learning. ERIC Digest. Available at: http://www.ericdigests.org/2002-2/problem.htm.
Nieto, S. (2000). Placing equity front and center: Some thoughts on transforming teacher education for a new century. Journal of Teacher Education, 51, 180–187.
Nurtalina. (2013). The effect of using inquiry based learning strategyin the writing ability of the eighth grade students of smpnegeri 1prambananklaten in the academic year of 2012/2013. english education department faculty of languages and arts state university of yogyakart.
Paul, R. W., & Elder, L. (2014). The miniature guide to critical thinking concepts and tools. Tomales, CA: Foundation for Critical Thinking Press.
Paula. (2006). What is Inquiry-Based Learning. http://www.inquirylearn.com/accessed on March 2012.
Pea, R. D. (2004). Learning scientific concepts through material and social activities: Conversational analysis meets conceptual change. Educational Psychologist, 28(3), 265-277,
Saunders-Stewart, K. S. (2008). Student perceptions of important outcomes of involvement in inquiry-based teaching and learning. Unpublished doctoral dissertation in school/applied child psychology, Department of Educational and Counselling Psychology, McGill University, Montreal, Quebec, Canada.
Schraw, G., Crippen, K. J., & Hartley, K. (2006). Promoting self-regulation in science education: Metacognition as part of a broader perspective in learning. Research in Science Education, 36(1-2), 111-139.
Sever, D., & Güven, M. (2014). Effect of inquiry-based learning approach on student resistance in a science and technology course. Educational Sciences: Theory & Practice, 14(4), 1601–1606. doi:10.12738/estp.2014.4.1919.
Sleeter, C. E. (2011). The academic and social value of ethnic studies. A research review,. http://hin.nea.org/assets/docs/NBI-2010-3-value-of-ethnic-studies.pdf
Suduc, A. M., Bizoi, M., & Gorghiu, G. (2015). Inquiry Based Science Learning in Primary Education. Procedia-Social and Behavioral Sciences205, 474-479.
Talanquer, V., Tomanek, D., & Novodvorsky, I. (2013). Assessing students' understanding of inquiry: What do prospective science teachers notice? Journal of Research in Science Teaching, 50(2), 189-208. doi: 10.1002/tea.21074.
Thaiposri, P., & Wannapiroon, P. (2015). Enhancing students’ critical thinking skills through teaching and learning by inquiry-based learning activities using social network and cloud computing. Procedia-Social and Behavioral Sciences174, 2137-2144.
Watt, J. G., & Colyer, J. (2014). IQ: A practical guide to inquiry-based learning. Oxford University Press. Wilhelm, J. D. (2007). Engaging readers and writers with inquiry: Promoting deep understandings in language arts and the content areas with guiding questions. New York: Scholastic Inc. Williams, C .D. & Wright, D. S. (1998). A WISE strategy for introductory physics. The Physics Teacher, 24(4), 211-216. Won, M. (2009). Tssues.In inquiry-based.science education seen through. Dewey’ s theory of inquiry, Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Secondary & Continuing Education in the Graduate College of the University of Illinois at Urbana-Champaign